Waarom voelen we ons zo leeg?

Esther van Fenema is een psychiater en ze heeft met dit boek goed doordacht wat de rol van de 7 hoofdzonden is in onze tijd. Per hoofdstuk beschrijft ze vanuit verschillende invalshoeken de hoofdzonden. Ze heeft een vaste trits. Ze begint met de cultuur. Wat schrijft de bijbel over de betreffende hoofdzonde. Vervolgens laat ze de Griekse mythologie spreken en vervolgens besteed ze aandacht aan wat je kunt herkennen uit schilderkunst, de literatuur, de muziek, de film en haar ervaringen uit haar spreekkamer. Zo krijg je een brede analyse.

Daarna beschrijft ze hoe de hoofdzonde het individu beïnvloed en daarna ook de samenleving, om uiteindelijk het hoofdstuk af te sluiten met een confronterende conclusie.

Het gaat niet goed met de individuele mensen en ook niet met de samenleving als geheel. Alhoewel ze zich niet als christen ziet, erkent ze dat we God hebben losgelaten en nu alles als God-zelf moeten uitvinden.

Superbia of hoogmoed gaat over teveel liefde voor jezelf, zich uitend in extreem individualisme. Het is ieder voor zich. Acedia of onverschilligheid gaat over de geestelijke luiheid, het te weinig liefhebben, het verwaarlozen. Onze eenzaamheid komt hier uit voort. Avaritia of hebzucht heeft ons in een kleverig web gevangen. Dat wat er te verkrijgen is moeten we hebben. Ook al gaat het op de langere termijn ten koste van ons zelf. Daar past Gula of onmatigheid bij. Eigenlijk een gebrek aan liefde voor onszelf. De impulsen van buiten winnen het van onze eigen autonomie. Luxuria of lust gaat nu over het onbegrensd uitleven van onze driften. We laten ons niet meer begrenzen. Ira of woede gaat over gebrek aan liefde of gebrek aan erkenning voor wie we zijn. In deze wereld moeten we continue aan staan om te bewijzen dat we er toe doen. We worden niet gezien en dat maakt woedend. Invidia of afgunst gaat over het kijken naar de ander. De wereld is een dorp geworden. Iedereen kan bij de ander binnenkijken en zichzelf vergelijken. Wat die ander heeft, wil je ook. Competitie sperlt hierin een grote rol. De allersterksten gaan hier winnen in een eindeloze wedstrijd.

Tot slot beschrijft ze wat de gevolgen zijn van de hoofdzonden voor deze tijd. Die gevolgen noemt de de achtste hoofdzonde, de Leegte. Magistraal en uiterst pijnlijk beschrijft ze hoe de samenleving vergeet om samen te leven. We zijn alleen met onszelf. De neoliberale mens is extreem competitief, heeft een minachting voor de niet succesvolle mens en koppelt levensgeluk aan je succes.

We hebben naar mijn mening een herijking van ons denken nodig. Bewustwording van wat mens zijn is. Terug naar de wortels: leren leven in verbinding, leven vanuit liefde, waarin oog is voor de zwakken, en ruimte geboden wordt om je te kunnen ontplooien. Een plek creeren waarin iedereen telt. We zijn er ten dienste van elkaar. En danken samen de Gever voor de gift, die leven heet.

Door een goede vriend heb ik het boek ‘De zin van het leven‘ gelezen. De auteur is een journalist die na een hartstilstand op de een of andere manier niet verder kan gaan op de vertrouwde manier van leven en werken. Hij beseft dat hij ook nu dood had kunnen zijn en daar eigenlijk nooit mee bezig was. De illusie van de dag was sterker. Hij blokkeert vanbinnen en hij gaat nadenken over het waarom van zijn hartstilstand, over de dood en over de zin van het leven.

Om antwoorden te vinden op die vraag gaat hij te rade bij anderen, die ook met de dood in aanraking zijn gekomen of op een andere manier geraakt zijn. Zo spreekt hij met veertig verschillende mensen,o.a. predikanten, een abt, een spiritueel leider, filosofen, psychologen, een arts, schrijvers en zo nog veel meer mensen. Iedereen krijgt van hem dezelfde vraag. En die vraag proberen ze zo eerlijk mogelijk te beantwoorden. Veertig verschillende mensen met veertig verschillende opvattingen. Heel interessant om dat te lezen.

Hoe zou jij reageren op die vraag? Zullen we het daar eens over hebben?

Nadat ik van Hermann Hesse het boek Demian had gelezen, werd me gevraagd of ik ook het boek ‘Narziss en Goldmund’ kende. Nee dus. Het zou een bijzonder boek zijn. Demian heb ik vlot gelezen en smaakte naar meer. Waarom? Hesse schrijft vlot, is diepzinnig en weet met zinnen mij te raken. Hij raakt diepere lagen aan. Het is gelinkt aan het religieuze, maar ook aan het zelf tot nadenken gezet worden en dingen vanuit verschillende invalshoeken benaderen.

‘Narziss en Goldmund’ is een vertelling welke speelt in de middeleeuwen. Het vertelt over twee jonge mannen, die elkaar ontmoeten in een klooster. Narziss is een slimme, intellectuele man, die nauwelijks ouder is dan Goldmund en gewijd wil worden als monnik. Alles wat hij doet is beredeneerd. En vanuit kennis en wetenschap benadert hij met veel inzicht de dingen, die hij tegenkomt. Zo ook Goldmund, die zijn leerling wordt. Ze zijn in alles tegenpolen. Goldmund is een lieve, maar impulsieve en rusteloze jongen. Hij is geen denker, maar heeft wel iets wat Narziss niet heeft.

Narziss leert Goldmund steeds beter begrijpen en overtuigt hem om zijn hart te volgen en het klooster vaarwel te zeggen. Hoe het hoorde, hield hem tegen. Een poosje later, na een niet gezochte seksuele ervaring met een zigeunervrouw in het open veld, is er iets losgemaakt. Iets wat ontembaar (b)lijkt. Het vrouwelijke roept het verlangen op naar zijn verloren moeder. De jonge Goldmund trekt daarop de wijde wereld in, eerst op zoek naar de zigeunerin. Wanneer hij beseft dat dit geen blijvertje is, laat hij dat doel los en neemt hij het leven zoals het komt. Hij zoekt schoonheid, genegenheid en spanning. Als zwerver leidt hij zo een bewogen (liefdes)leven. Hij komt overal en nergens. In een klooster ziet hij een Mariabeeld. Dat laat hem niet meer los. De schoonheid ervan raakt hem diep en hij ontdekt daarin een manier van kennen, herkennen van het moederlijke. Hij gaat op zoek naar de beeldhouwer. Wanneer hij deze vindt, lijkt hij even rust gevonden te hebben. Hij wordt zelf beeldhouwer. In het kunstzinnige weet hij zijn innerlijke belevingswereld uit te drukken. Een aantal jaar is hij in opleiding en maakt hij een meesterwerk. Maar ondertussen blijft het avontuur – dat is diep van binnen de wens naar emotionele verbondenheid – te lonken. Hij laat de vastigheid los en zwerft weer verder. Hij maakt veel nare dingen mee. Hij gaat ook uitdagingen aan, ook wanneer dat grote risico’s meebrengt. Wanneer hij zo op een dag in zeer hachelijke omstandigheden verzeild raakt, komt hij tot zijn grote verbazing zijn goede vriend Narziss tegen.

Er volgt een tweede contact met elkaar. Narziss en Goldmund zijn onuitgesproken innerlijk diep verbonden. Ze hebben daarom een ongemakkelijke vriendschap. Veel filosofische gedachten worden geuit in de dialogen. Ze leren beiden veel over het (ook religieuze) conflict tussen geest en lichaam, denken en voelen, kennis en kunst.

Opnieuw een heel mooi boek.

Het lijkt zo eenvoudig om positief met mensen om te gaan, maar het valt vies tegen in de praktijk. Geregeld zul je mensen tegenkomen die moeilijk gedrag vertonen of die het nadrukkelijk met je oneens zijn. Mensen die niet naar voor jou belangrijke dingen willen luisteren. Recent heb ik een boek gelezen dat ik via via in handen heb gekregen. De pakkende titel is “Hoe je vrienden maakt en mensen beïnvloedt.” De schrijver van dit boek heeft in Verenigde Staten een reputatie opgebouwd van de maakbaarheid. Hij lijkt zelfs een soort van revolutie te hebben veroorzaakt.  Was vroeger de gematigdheid en introvert de norm. Deze man heeft door talloze cursussen en trainingen de bevolking ertoe gebracht om juist een extraverte uitstraling op prijs te stellen. Zo iets begreep ik na het lezen van het boek “Stil” van Susan Caen. Dus de naam van Dale Carnegie riep wel wat op.

Toch ben ik aan het boek begonnen, omdat ik niet bijvoorbaat een oordeel wil hebben. En daarmee blijk ik direct in te stemmen met de basisbeginselen, die de schrijver voorstelt. Voor een goed contact met de ander kun je beter niet de ander bekritiseren, beleren of veroordelen. Dat lijkt me toch een open deur. Maar veel mensen missen dit toch wel. Wat ook helpt voor een goed contact, is om je waardering te laten blijken. Uiteraard alleen wanneer je dat eerlijk en oprecht meent. En zo geeft de schrijver voor hen die niet snappen hoe je goed met anderen kunt omgaan, talloze tips. Zijn praktijkvoorbeelden zijn vooral uit de oude doos en Amerikaans. Geregeld komt een vroegere president in zijn verhalen voor, zoals Abraham Lincoln en Theodore Roosevelt. Voor hem als reuzen uit de Amerikaanse geschiedenis. Het is ook een boek van die tijd. Geschreven in 1936. En het is opnieuw vertaald en ook in Nederland weer uitgegeven.

Het boek heeft vier delen. Drie delen heb ik met plezier gelezen. Sociaal onhandige mensen kunnen best veel aan de drie hoofdstukken hebben. Want het klopt toch dat goed contact met de ander erom vraagt dat de ander blij moet zijn met jouw aanwezigheid. En dat ontstaat wanneer je oprecht belang stelt in die ander. De nadruk komt ligt op eerlijkheid en oprechtheid. De sfeer in het spreken doet veel. Laat die sfeer steeds aangenaam zijn, adviseert hij, zelfs wanneer je het inhoudelijk oneens bent. Wat een contrast met hoe in ons parlement soms wordt omgegaan met elkaar. Wat enorm helpt, – voor mij ook weer een open deur -, is om een aandachtige luisteraar te zijn. Help die ander om aan jou te vertellen wat hem of haar zo bezig houdt. Zorg als luisteraar dat je die ander kunt samenvatten en zijn of haar kernbelang erkent. Door in eerste instantie te praten over de dingen die de belangstelling hebben van je gesprekspartner, geef je de ander de ervaring dat hij belangrijk is. Dat willen we allemaal voelen in contact. Basisvoorwaarden.

Het gaat bij het beïnvloeden erom dat je naast deze goede basisvoorwaarden ook tact en inzicht hebt. Zo vertelt hij dat heel verstandig is om eerst duidelijk voor ogen te zien wat je gaat zeggen op basis van wat je weet dat de ander – op basis van zijn of haar belangstelling of drijfveren – daarop zal kunnen antwoorden. Ga niet onnodig op andermans tenen staan. Honing werkt beter dan azijn. Ga om met de ander zoals je het zelf gewenst zou hebben.

Het laatste gedeelte, deel 4, lijkt er niet in te passen. Dat gedeelte geeft mij wel de kriebels van manipulatie en onechtheid.

Mensen, die geregeld in conflict zijn met anderen of die het gevoel hebben alleen te staan in hun leven, kunnen aan de lessen veel hebben. Deel 4 kunnen ze gewoon overslaan.

Een podcast van het ND met Mounir Samuel gaf de aanleiding om dit boek aan te schaffen. In de podcast wordt hij bevraagd over het boek wat hij schreef over klimaatverandering. Hij noemt het zelf overigens klimaatramp. Hij heeft honderden bronnen geraadpleegd, zoals overheidsrapporten, podcasts, nieuwsartikelen, vakliteratuur en documentaires en in “Jona zonder walvis. Een profetie voor Nederland” beschrijft hij de gevonden feiten. Hij ziet in Jona zichzelf, iemand die de bevolking moet waarschuwen. Ook hij had er geen zin in.

Hij concludeert dat we maatschappelijk op bijna alle fronten verkeerd bezig zijn, hoe geldzucht en macht ons in de greep heeft en we met elkaar de totale schepping uitputten. Nederland voorop! De klimaatramp heeft verschillende aspecten en alles beïnvloedt elkaar. We zitten er midden in. Het gaat over de landbouw, de luchtvervuiling, over de gevolgen van overbevissing, de vervuiling van de oceanen, over de rol van CO2 in de afmosfeer tot het belang van de walvis. Indrukwekkend vind ik daarin hoe de natuur als een circulair systeem werkt en dus de gevolgen ook in alles doorwerken. Mounir schrijft over de twijfelachtige rol van Shell. (Zelf denk ik dan aan de hoeveelheid Nederlandse politici die daar eerder carrière hebben gemaakt.) Ook over de rol van het Nederlandse bedrijfsleven in de verwoesting van de Amazone zet hij feiten op een rij. We hebben daar als land een grotere verantwoordelijkheid dan je bedenkt. Een grotere vinger in de pap dan gedacht. De VOC mentaliteit is nog niet voorbij. Rijk worden ten koste van anderen. Ook in de film Seaspiracy komt dit heel concreet naar voren. Alle reden om geen vlees of vis meer te consumeren.

Het boek is doorspekt met feiten, cijfers en uitleg over biologie en chemie. Lang niet alles kan ik inhoudelijk begrijpen. Dat hoeft ook niet om toch de boodschap van Noumir te vatten. Mounir stimuleert om politieke moed te hebben en gezamenlijk gezonde keuzes te maken. Hij geeft ook talloze tips mee. Een oproep ook om terug te keren naar God, die het leven schiep en zag dat het goed was. Je naaste lief te hebben als jezelf. De aarde zien als een plek voor iedereen. Het is een boek om over na te denken en over na te praten en goede keuzes te maken.

Jona zonder walvis, Mounir Samuel, uitgeverij Nieuw Amsterdam.

Mijn interesses zijn breed. Wanneer een cliënt me iets vertelt waarover ik niets weet, ontstaat direct de behoefte om de kennis aan te vullen.

Zo ook recent over het thema ‘te zwaar zijn’, gecombineerd met moeheid en wisselende emoties. Sommige mensen hebben echt vet pech wanneer van alles op hun pad komt, waar ze eigenlijk weinig aan hebben kunnen voorkomen. Maar te zwaar worden dan? Ieder pondje gaat door het mondje toch?

Betreffende cliënt had van de huisarts een leestip gekregen. Juist ja. Dit boek, ‘Vet belangrijk’, geschreven door de artsen Mariëtte Boon en Liesbeth van Rossum. Meer wetenschappelijk gefundeerde kennis over de werking en functie van vet, over wat overgewicht en obesitas is, is belangrijk. De huisarts had een goede invalshoek gekozen. Kennis. Breed, genuanceerd en zonder oordeel.

Vet blijkt belangrijk voor ons lichaam. Naast dat vet hormonen aanmaakt, communiceert vet met onze hersenen en levert het ons energie. Vet blijkt niet simpel verkeerd te zijn. En te zwaar zijn is ook veel complexer dan gedacht. De schrijfsters brengen de vele factoren in kaart die hierop van invloed zijn: van slaap tot stress en van erfelijke aanleg tot medicijngebruik, en tal van andere verborgen dikmakers.

Het boek is vlot en onderhoudend geschreven. De moeilijke woorden of begrippen, worden na een uitleg gewoon nog een keer eenvoud herhaalt, zodat ook een geïnteresseerde niet-wetenschapper het goed kan volgen. Een vet leuk boek!