In mijn werk met stellen heb ik natuurlijk een ideaal en een uitgangspunt en eigenlijk lopen deze twee samen op: het gaat om liefde. Daarin ga ik uit van de Bijbelse uitspraak: ‘heb je naaste lief als jezelf’. Dat betekent dat je de ander steeds behandelt zoals je zou willen dat hij of zij jou behandelt. Liefhebben is het hart van de Wet en de Profeten.

Het liefdevolle Bijbelse huwelijk is een afspiegeling van de liefde van Christus en de Gemeente. Twee in Christus verbonden mensen kiezen ervoor om zich in liefde voor elkaar te buigen. De ander uitnemender te achten dan zichzelf. Op deze manier wordt liefde zichtbaar. Liefde zoekt zichzelf niet en dus ook niet zijn of haar eigen gelijk. Liefde dwingt niet. Liefde wil het geluk van de ander en zet de ander daarom niet klem. Echte liefde geeft het gevoel van geborgenheid. De behoeften van de ene zijn in goede handen bij de ander. Er is veiligheid en vertrouwen.

Het hoofd en de leden

Een tekst die in het kader van de Bijbel als wet- of hoe-hoort-boek wordt ‘misbruikt’ is deze: “Vrouwen, wees uw eigen mannen onderdanig, zoals het behoort in de Heere.” (Kolossenzen 3:18 HSV) Er wordt op basis van onder andere deze tekst vooral in orthodoxe kring gedacht in hiërarchie ‘omdat het hoofd nu eenmaal de baas is over de leden’. Maar Paulus schrijft geen wetten voor; hij probeert in beeldspraak uit te leggen hoe liefde werkt. Wanneer je het lichaam als voorbeeld gebruikt, moet je begrijpen hoe het lichaam werkt: als eenheid. Hoofd en leden werken zeer zorgvuldig samen. De een kan niet zonder de ander. Het hoofd kan een idee hebben, maar wanneer ‘de leden’ aangeven daardoor pijn te hebben, verandert het hoofd van strategie. Als lijf – hoofd en lichaam samen – willen we immers geen pijn hebben want pijn is een signaal dat het niet goed gaat. Wanneer het hoofd de symptomen van het lichaam langdurig negeert, kan het ‘plotseling’ ongeneeslijk ziek blijken en doodgaan. Denk aan een proces van bijvoorbeeld kanker. Zo gaan relaties soms ‘plotseling’ stuk. Anderen houden het levenslang vol. Maar ‘volhouden’ was nou net niet de bedoeling: je wilt een relatie bol van liefde, die zich steeds opnieuw vernieuwt. 

Soms werkt het goed om een Bijbeltekst in een andere vertaling te lezen. Diezelfde tekst uit Kolossenzen klinkt dan zo: “Vrouwen, dien bescheiden en liefdevol je man, zoals dat past als je bij de Heer hoort.”  En als je nog even doorleest: “Mannen, houd van je vrouw, en wees niet hard en liefdeloos tegen haar.”  Deze vertaling maakt duidelijker dat er wederzijds maximale inspanning verwacht mag worden om het de ander naar de zin te maken. Ook mag je de vrijheid verwachten om die keuzes te maken en te ondersteunen die goed zijn voor de individuele persoon.

Gelijkheid en gehoorzaamheid

Wanneer je binnen een relatie of huwelijk niet uitgaat van het gelijkheidsprincipe (waar de bijbel dus wel over spreekt) is er geen sprake van een bijbels huwelijk. Immers is er in Christus man noch vrouw. En dát is het uitgangspunt. Leg elkaar geen wetten op. Oordeel niet. Met nadruk: in de Bijbelse huwelijksrelatie is er geen sprake van hiërarchie.

Het gelijk van de ene gaat niet boven de ander. De ander dwingen, bedreigen of fysiek pijn doen is mishandeling. Maar ook de ander de vrijheid van handelen weigeren of dwarsbomen in zijn of haar keuzes is psychische mishandeling. Er is dan zeker geen sprake van liefde, want liefde kwetst niet bewust iemands gevoel. Evenzo: iemand die zich – op grond van het woord gehoorzaamheid – willoos maakt aan de ander, mist mijn inziens ook de essentie van het Bijbelse huwelijk. Zo iemand gedraagt zich slaafs. Maar een vrouw hoort geen slaaf te zijn van de man. En andersom ook niet. Wanneer een vrouw slaafs gehoorzaam is aan haar man om ‘de lieve vrede’, houdt ze zelf de psychische mishandeling in stand. Ze blijft een zelfstandige rechtspersoon en hoeft dit niet te accepteren. 

Gehoorzaamheid is als iets wederzijds bedoeld. Het betekent: elkaar willen horen en dat in daden zichtbaar maken. Het mag alles kosten. Dat is die ander waard. Dát is nodig. Anders wordt de liefde niet zichtbaar en dan wordt het huwelijk een belediging aan het Heilige van God, waarop het is gebaseerd. 

Woorden hebben kracht

Een goede relatie vraagt om samen praten en om ieder voor zich reflecteren op hoe er gecommuniceerd wordt. Woorden hebben kracht. We kunnen ermee zegenen en ermee vervloeken. Sta er dus bij stil wat je hoort: hoor je liefde of een mening? Wees je bewust van hoe je communiceert, zodat het liefdevol overkomt. Manipuleer niet en verdraag verschillen in visie, hoe naar dat ook is. En wanneer er dus sprake is van spanning in een relatie, dient dit serieus te worden genomen. Degene die zich onprettig voelt, moet daar uiting aan geven. Zo kan de ander daar dienstbaar op ingaan en gehoorzamen: in gevende daden horen.

Tot slot. Je moet je naaste liefhebben als jezelf. Jij bent zelf dus het uitgangspunt. Wanneer je de ander minder geeft dat je jezelf zou geven, mist het zijn doel. Maar ook andersom: wanneer je de ander structureel meer geeft dan je jezelf zou geven, heb je de zorg van God voor jou niet begrepen. Dan is de last niet licht en het juk niet zacht.